دعوی خلع ید چیست و چه ماهیت حقوقی دارد
تعریف خلع ید، انواع خلع ید
افردا تحت چه شرایطی و داشتن چه حقی می توانند این دعوی را مطرح کنند؟
خلع ید در قانون مدنی تعریف نشده و در هیچ جایی از این عنوان استفاده نشده است ولی با استناد به ماده ۳۰۸ قانون مدنی می توان ان را تعریف کرد ولی در ماده ۴۳ قانون اجرای احکام مدنی به خلع ید مشاعی اشاره شده است .
طبق ماده ۳۰۸ قانون مدنی غصب، استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان ،اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز در حکم غصب است .
کاملترین نوع حق عینی ،حق مالکیت می باشد که مالک به موجب ان حق هر گونه انتفاع و تصرفی را در ملک خود پیدا می کند و دارای دو عنصر می باشد
۱-شخصی که صاحب حق می باشد
۲- چیزی که موضوع حق قرار می گیرد
حق عینی مستقیم بر موضوع خود اعمال می شود وفرد لازم نیست اجرا و رعایت ان را از دیگری بخواهد و اگر موضوع حق مورد تصرف دیگری قرار بگیرد ومانع اجرای ان شود فرد دارای این حق می تواند رد مال را از متصرف بخواهد بنابراین ماهیت تخلیه ید که به نوعی اثبات مالکیت می باشد یک حق عینی می باشد که فرد بر مال خود دارد .
خلع ید به معنای اعم شامل تخلیه ،تصرف عدوانی،و تخلیه ید می باشد ولی به معنای اخص همان دعوای مالکیت می باشد .
تخلیه ید فقط در مورد اموال غیر منقول قابل طرح می باشد و فرع بر مالکیت می باشد زمانی می توان دعوی خلع ید مطرح نمود که فردی در دفتر املاک مالک قانونی ملک باشد و شخص دیگری به نحو عدوان ملک را تصرف کرده باشد و از تخلیه و تحویل ان خوداری نماید بنابراین تصرف فرد بر ملک غاضبانه باشد و اگر در دادگاه با ارایه سند مالکیت رسمی و استعلام از اداره ثبت ثابت شود ملک به صورت قانونی به نام خواهان می باشد و خوانده بدون هیچ گونه اذنی یا قراردادی بر ملک استیلا دارد حکم خلع ید صادر می گردد .
بنا به توضیحات بالا می تواندگفت خلع ید داری ۴ رکن اساسی برای طرح دعوی دارد
۱- مهمترین رکن خلع ید وجود مالکیت قانونی خواهان است یعنی در دفتر املاک اداره ثبت مال به نام خواهان ثبت شده باشد وگرنه قابل طرح نیست حال ممکن است این سوال پیش اید اگر ملکی سابقه ثبت در دفتر املاک نداشته باشد تکلیف چیست ؟
در این صورت نمی توان دعوی خلع ید را به تنهایی مطرح کرد باید به همراه تخلیه ید اثبات مالکیت نیز داد که بیشتر مواقع طبق رویه حاکم در محاکم فقط به اثبات مالکیت رسیدگی می شود .
۲- رکن دوم، غیر منقول بودن مال می باشد مانند زمین ،خانه ،مغازه .اگر مال منقول باشد مانند ماشین باید دعاوی دیگری با عناوین دیگری مطرح کرد .
۳- مورد سوم اثبات عدوانی بودن اقدامات خوانده می باشد و نباید هیچ گونه اذن یا قراردادی با خواند در خصوص ملک مورد دعوی وجود داشته باشد.
۴- غاصب بر مال تسلط کامل داشته باشد و جلوی بهره برداری مالک را از مالش گرفته باشد اگر مال تحت سلطه مالک باشد و دیگری فقط مانع استفاده مالک گردد دعاوی مانند ممانعت از حق یا مزاحمت از حق می توان طرح نمود .
خلع ید مشاعی چیست ؟
زمانیکه چند نفر مالک مشاعی ملک باشند و یک یا تعدادی از مالکین ملک را تصرف کرده باشند یا فرد ثالثی غیر از مالکین ملک را تصرف کرده باشد یکی از مالکین مشاع می تواند علیه متصرفین تقاضای خلع ید مشاعی را بدهد و مشمول مقررات مال مشاعی هستند و در این خصوص لازم نیست همه مالکین اقامه دعوی کنند و اقامه دعوی از طرف یکی از انها نیز کفایت می کند.
در یک مورد استثنا برای طرح دعوای خلع ید لازم نیست ملک حتما به نام مالک باشد ان هم مال ورثه ای می باشد در این حالت انتقال مالکیت قهری می باشد و ورثه قائم مقام قانونی مالک فوت شده هستند و تمام اقدامات موروث خود را به جای او در قبال ملک می توانند انجام دهند و هر یک از ورثه می توانند علیه سایر ورثه که متصرف مال هستند دعوی خلع ید مطرح نمایند.
سوال ؛اگر بین مالکین ملک مشاعی تقسیم نامه عادی باشد که حدود تصرفات انها را مشخص شده باشد ایا باز می توان دعوی خلع ید مطرح نمود؟
در این خصوص دو نظریه کاملا متفاوت وجود دارد گروهی معنقد هستند با وجود تقسیم نامه عادی عنصر عدوانی بودندتصرفات از بین می رود و امکان طرح دعوای خلع ید عملا از بین می رود .
گروهی نیز معتقد هستند یک سند عادی نمی تواند جلو تخلیه ید را بگیرد ابتدا باید اصالت این اسناد در دادگاه اثبات شود و در بدو امر باید دعاویی مانند الزام به تنظیم سند رسمی یا الزام به تنظیم تقسیم نامه رسمی یا تقسیم سهم الشرکه صورت بگیرد تا تکلیف مشخص شود .
سوال ؛به همراه دعوی خلع ید چه دعوای دیگری می توان مطرح کرد ؟
به همراه دعوی خلع ید می توان مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را مطرح کرد که با ارجاع امر به کارشناسی ،مبلغ محاسبه و مورد رای قرار می گیرد.
نحوه اجرای رای خلع ید چگونه است ؟
بعد از صدور حکم تخلیه ید این دادنامه به محکوم علیه ابلاغ می گردد و۱۰ روز مهلت اجرای رای به او داده می شود و اگر سر باز زند حکم توسط ضابطین دادگستری اجرا می شود
اگر عین محکوم به در تصرف فردی غیر از خوانده دعوی باشد ایا حکم قابلیت اجرا دارد؟
بله اجرا می شود چون طبق ماده ۴۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اگر عین محکوم به در تصرف کسی غیر از محکوم علیه باشد این امر مانع اقدامات اجرایی نیست
مگر اینکه متصرف مدعی حقی از عین یا منافع مال باشد و دلایلی ارایه نماید در این صورت مامور اجرا یک هفته به او مهلت میدهد تا به دادگاه صلاحیتدار مراجعه کند و در صورتیکه ظرف ۱۵ روز از تاریخ مذکور قراری دائر بر تاخیر اجرایی حکم به قسمت اجرا ارائه نگردد عملیات اجرا ادامه خواهد یافت .
در خصوص اجرای تخلیه ید ملک مشاعی نیز طبق ماده ۴۳ قانون اجرای احکام مدنی از تمام ملک به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع تخلیه ید صورت می گیرد